Tuesday, June 29, 2010
Prabhavatsan Balan
This is Mr Prabhavatsan Balan's Interview in which he talks about the New Spiritual Institutions and the Youth.
Sunami Paigunkar
This is Sunami Paigunkar's Interview in which she talks about the New Spiritual Institutions and the Youths participation's
MR .RAVI MORE - PERSONAL TRAINER BREATH AND STRESS FREE THERAPY
This is Mr Ravi More's Interview in which he talks about the New Spiritual Institutions and the Youth.
PUKAR Advanced Research 2009-10
PUKAR Advanced Research 2009-10
अभ्यास प्रकल्पाचा विषय
“नविन अध्यात्मिक स्थळांकडे आकर्षित होत असलेल्या तरुणांची माहिती संकलीत करणे, त्याचे दस्तऐवजीकरण म्हणजेच डॉक्युमेंटेशन करणे, तसेच आकर्षित होण्यामागची कारणे शोधणे.”
संशोधक :-
संतोष टाकळे
धिरज पाटील
For Further Details Please Contact:
Santosh Takale (Researcher,Freelance Journalist and P R)
Contact No -9029324090/9892801338
Email – santoshtakale07@gmail.com
Dhiraj Patil (Researcher)
Contact No – 9869434352
Email – patildhirajt@gmail.com
Project Link
http://pukar.urbanlab.org/
मुळ संकल्पना(कॉंसेप्ट नोट)
नविन अध्यात्मिक केंद्र आणि तरुण
मुंबई मेट्रो सिटी म्हणून जगातल्या कित्येकांना ओळखीची आहे. इथल्या अर्थव्यवस्था आणि बिझनेस स्ट्रॅटेजीमुळे तर मुंबईला हायक्लास सिटीचा दर्जा मिळाला आहे. मुंबईत रहाणा-या प्रत्येकाचे जीवन अत्यंत धकाधकीचे आणि धावपळीचे आहे. अर्थात मुंबई भारताची आर्थिक राजधानी असल्याने इथे प्रत्येकाला सेकंदागणिक पैशांचा हिशेब मांडावा लागतो. या अशा लाईफ स्टाईलमुळे हँग झालेल्या मुंबईकरांना रिफ्रेश आणि रिस्टार्ट होण्यासाठी इथे स्पा, पब, रेस्टॉरंट, मॉल, योगा क्लासेस, जीम, मेडीटेशन सेंटर असे अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत. त्याच बरोबर मुंबईकरांसाठी सत्संग हा एक वेगळा पर्यायही लोकप्रिय होत आहे. गेल्या दहा ते पंधरा वर्षांपासून स्वामी, बापू, महाराज, माताजी असे कित्येक अध्यात्मिक गुरू मुंबईत फार मोठ्या प्रमाणात प्रवचन आणि सत्संग यांचे आयोजन करताहेत, आणि त्यांना मुंबईकरांचा तेवढाच चांगला प्रतिसाद मिळत आहे.
पुकारच्या माध्यमातून दरवर्षी आम्ही वेगवेगळ्या विषयांवर अभ्यास आणि संशोधन करत आहोत. गेल्यावेळेस केलेल्या “मुंबईतील प्रार्थना स्थळे आणि तेथे बोलले जाणारे नवस” या विषयावरील संशोधनातून मिळालेल्या काही इंटरेस्टींग माहितीमुळे ह्या विषयावर अँडव्हान्स रिसर्च करायचा विचार मनात आला, आणि म्हणून यासाठी अर्ज केला. विषय थोडासा वेगळा असल्याने आम्हाला काम करण्याची संधी मिळाली. प्रथम कामाला सुरूवात केल्यावर बरेचसे अँगल समोर आले. त्यापैकी ‘मेडीटेशन’ ह्या अँगलवर संशोधन करण्याचे ठरले.
पण काही दिवसांच्या अभ्यासानंतर तसेच राहुल आणि मतियाझ या दोघांसोबत झालेल्या चर्चेनंतर मग मुंबईतील नविन अध्यात्मिक स्थळांचा जी-मँप व्दारे मँपिंग करण्याचे ठरवले. जी-मँप हा आमच्यासाठी नवा प्रकार होता. पण आमच्या प्रॉजेक्टला रिप्रेजेंट करण्यासाठी हे माध्यम अत्यंत प्रभावी ठरेल म्हणून आम्ही जी-मॅपिंगला सुरूवात केली. मुंबईतील नविन अध्यात्मिक स्थळांचा शोध घेऊन त्यांना मॅपवर अँड केले. त्याचबरोबर ब्लाँग, फ्लिकर अशा जास्तित जास्त अँक्सेसिबल साईटचा उपयोग करून आमचा विषय ब-याच लोकांपर्यत पोहचवण्यासाठी आम्ही प्रयत्न केले. आणि त्याला उत्स्फुर्त प्रतिसाद मिळाला. आमच्या या वर्षभराच्या संशोधनातून अत्यंत महत्त्वपुर्ण माहिती आमच्यासमोर आली.
By
Santosh Takale
मुंबई मेट्रो सिटी म्हणून जगातल्या कित्येकांना ओळखीची आहे. इथल्या अर्थव्यवस्था आणि बिझनेस स्ट्रॅटेजीमुळे तर मुंबईला हायक्लास सिटीचा दर्जा मिळाला आहे. मुंबईत रहाणा-या प्रत्येकाचे जीवन अत्यंत धकाधकीचे आणि धावपळीचे आहे. अर्थात मुंबई भारताची आर्थिक राजधानी असल्याने इथे प्रत्येकाला सेकंदागणिक पैशांचा हिशेब मांडावा लागतो. या अशा लाईफ स्टाईलमुळे हँग झालेल्या मुंबईकरांना रिफ्रेश आणि रिस्टार्ट होण्यासाठी इथे स्पा, पब, रेस्टॉरंट, मॉल, योगा क्लासेस, जीम, मेडीटेशन सेंटर असे अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत. त्याच बरोबर मुंबईकरांसाठी सत्संग हा एक वेगळा पर्यायही लोकप्रिय होत आहे. गेल्या दहा ते पंधरा वर्षांपासून स्वामी, बापू, महाराज, माताजी असे कित्येक अध्यात्मिक गुरू मुंबईत फार मोठ्या प्रमाणात प्रवचन आणि सत्संग यांचे आयोजन करताहेत, आणि त्यांना मुंबईकरांचा तेवढाच चांगला प्रतिसाद मिळत आहे.
पुकारच्या माध्यमातून दरवर्षी आम्ही वेगवेगळ्या विषयांवर अभ्यास आणि संशोधन करत आहोत. गेल्यावेळेस केलेल्या “मुंबईतील प्रार्थना स्थळे आणि तेथे बोलले जाणारे नवस” या विषयावरील संशोधनातून मिळालेल्या काही इंटरेस्टींग माहितीमुळे ह्या विषयावर अँडव्हान्स रिसर्च करायचा विचार मनात आला, आणि म्हणून यासाठी अर्ज केला. विषय थोडासा वेगळा असल्याने आम्हाला काम करण्याची संधी मिळाली. प्रथम कामाला सुरूवात केल्यावर बरेचसे अँगल समोर आले. त्यापैकी ‘मेडीटेशन’ ह्या अँगलवर संशोधन करण्याचे ठरले.
पण काही दिवसांच्या अभ्यासानंतर तसेच राहुल आणि मतियाझ या दोघांसोबत झालेल्या चर्चेनंतर मग मुंबईतील नविन अध्यात्मिक स्थळांचा जी-मँप व्दारे मँपिंग करण्याचे ठरवले. जी-मँप हा आमच्यासाठी नवा प्रकार होता. पण आमच्या प्रॉजेक्टला रिप्रेजेंट करण्यासाठी हे माध्यम अत्यंत प्रभावी ठरेल म्हणून आम्ही जी-मॅपिंगला सुरूवात केली. मुंबईतील नविन अध्यात्मिक स्थळांचा शोध घेऊन त्यांना मॅपवर अँड केले. त्याचबरोबर ब्लाँग, फ्लिकर अशा जास्तित जास्त अँक्सेसिबल साईटचा उपयोग करून आमचा विषय ब-याच लोकांपर्यत पोहचवण्यासाठी आम्ही प्रयत्न केले. आणि त्याला उत्स्फुर्त प्रतिसाद मिळाला. आमच्या या वर्षभराच्या संशोधनातून अत्यंत महत्त्वपुर्ण माहिती आमच्यासमोर आली.
By
Santosh Takale
आमच्या अभ्यास प्रकल्पाचा फोकस
नविन अध्यात्मिक स्थळांकडे आकर्षित होत असलेल्या तरुणांची माहिती संकलीत करणे, त्याचे दस्तऐवजीकरण म्हणजेच डॉक्युमेंटेशन करणे, तसेच आकर्षित होण्यामागची कारणे शोधणे.
आमच्या निदर्शनास आलेल्या गोष्टी
१) ताणमुक्त होण्यासाठी स्त्री-पुरूष ध्यान म्हणजेच मेडीटेशन करणे
जास्तित जास्त पसंत करत आहेत.
२) ध्यान करण्यासाठी म्हणजेच मेडीटेशनसाठी स्त्री-पुरूष नविन
अध्यात्मिक स्थळांकडे आकर्षित होत आहेत.
३) मुलाखत घेतलेल्य़ा स्त्री-पुरूषांमध्ये तरुणांचे प्रमाण सर्वाधिक आहे.
(वयोगट १५ ते २९ वर्षे – ४१%, वयोगट ३० ते ४९ वर्षे – २८%)
४) ठराविक अध्यात्मिक केंद्रांना दिली जाणारी पसंती
आर्ट आँफ लिव्हींग – २६%
अम्मा – २७%
५) पुढील दहा वर्षात तरुण कुठल्या ठिकाणी जाणे पसंत
करतील?
अध्यात्मिक केंद्र – ४३%
आम्ही ठामपणे बोलू शकतो की
१) ताणमुक्त होण्यासाठी तरुण ध्यान म्हणजेच मेडीटेशन करणे
जास्तित जास्त पसंत करत आहेत.
२) तरुणांशी संबंधीत असे कार्यक्रम राबवले जात असल्याने तरुण
मेडीटेशनसाठी नविन अध्यात्मिक केंद्रांकडे आकर्षित होत आहेत.
आमच्या निदर्शनास आलेल्या गोष्टी
१) ताणमुक्त होण्यासाठी स्त्री-पुरूष ध्यान म्हणजेच मेडीटेशन करणे
जास्तित जास्त पसंत करत आहेत.
२) ध्यान करण्यासाठी म्हणजेच मेडीटेशनसाठी स्त्री-पुरूष नविन
अध्यात्मिक स्थळांकडे आकर्षित होत आहेत.
३) मुलाखत घेतलेल्य़ा स्त्री-पुरूषांमध्ये तरुणांचे प्रमाण सर्वाधिक आहे.
(वयोगट १५ ते २९ वर्षे – ४१%, वयोगट ३० ते ४९ वर्षे – २८%)
४) ठराविक अध्यात्मिक केंद्रांना दिली जाणारी पसंती
आर्ट आँफ लिव्हींग – २६%
अम्मा – २७%
५) पुढील दहा वर्षात तरुण कुठल्या ठिकाणी जाणे पसंत
करतील?
अध्यात्मिक केंद्र – ४३%
आम्ही ठामपणे बोलू शकतो की
१) ताणमुक्त होण्यासाठी तरुण ध्यान म्हणजेच मेडीटेशन करणे
जास्तित जास्त पसंत करत आहेत.
२) तरुणांशी संबंधीत असे कार्यक्रम राबवले जात असल्याने तरुण
मेडीटेशनसाठी नविन अध्यात्मिक केंद्रांकडे आकर्षित होत आहेत.
कामाची प्रक्रिया
कामाची प्रक्रिया
संतोष आणि मी (धिरज) ज्यावेळेस अभ्यास प्रकल्प सुरू केला त्यावेळेस आमचा विषय “मुंबईतील प्रार्थनास्थळे आणि तेथे बोलले जाणारे नवस”, याच अनुषंगाने “तरुण आणि तरुणी नवस बोलतात का?” असा होता. ह्यावर चर्चा करता करता मग ध्यान केंद्र मग पुढे “नविन अध्यात्मिक केंद्रांकडे तरुण का आकर्षित होतात” हा असा झाला. त्यासाठी प्रथम आम्हाला मागिल काही वर्षात नव्याने सुरू झालेल्य़ा अध्यात्मिक केंद्रांबद्दल माहिती मिळवावी लागली.
सुरूवातीला आम्हाला अनिरुध्द बापू, अम्मा, श्री श्री रवीशंकर, सत्यसाई बाबा या व्यक्तींबद्दल वरचेवर माहिती होती असे म्हणण्यापेक्षा फक्त नावं माहिती होती. त्यांच्या मठात किंवा केंद्रात नक्की काय चालते हे बिलकूल माहित नव्हते. सदर अभ्यास प्रकल्पाच्या अनुशंगाने ह्या सा-यांबद्दल माहिती मिळवण्याची संधी मिळाली.
प्रथम इंटरनेटवर काही माहिती मिळते का पाहिले, त्यातूनच आम्हाला काही अध्यात्मिक केंद्रांचे पत्ते मिळाले. हा धागा पकडत आम्ही पुढे या स्थळांना भेटी देण्यास सुरूवात केली. सुरूवातीला भेटी देताना आम्हाला असे ही निदर्शनास आले की पत्ता तर आहे पण ते केंद्र उपलब्ध नाही, अथवा ते केंद्र त्या स्थळावरून दुसरीकडे हलवण्यात आले आहे, अथवा त्या केंद्रात अध्यात्म संबंधित कुठल्याही प्रकारचे कार्य न चालता फक्त अत्याधुनिक व्यायामशाळा आहे. थोडक्यात काय तर डोंगर पोखरुन उंदिर शेधण्याचे काम चालू होते.
जी केंद्र आम्हाला खरंच अध्यात्मिक दृष्टीने काम करणारी वाटली तेथे भेटी देण्याचे प्रमाण वाढवले. स्वतःबद्दल तसेच आमच्या कामाबद्दल सविस्तर माहिती सांगितली. आम्ही काय माहिती गोळा करण्याचा प्रयत्न करतो आहोत, त्याचा उपयोग काय आणि कसा करणार आहोत त्याबद्दल सविस्तर माहिती दिली. पण आम्हाला योग्य प्रतिसाद मिळत नव्हता. केंद्र प्रतिनीधींकडून माहिती देण्यास टाळाटाळ केली जात होती.
केंद्र संचालक, केंद्रातील स्वयंसेवक किंवा कर्मचारी यांच्या कडून सरळ माहिती मिळेल याची शक्यता कमी झाल्याने आम्ही मग केंद्रात जाणा-या किंवा साधना करणा-या साधकांची केंद्राबाहेर मुलाखत घेण्याचे ठरवले. त्यासाठी आम्ही प्रश्नावली तयार केली.
ज्या केंद्राची माहिती आम्हाला मिळाली त्या केंद्राची जागा दाखवण्यासाठी इंटरनेट वरील गुगल मॅप म्हणजेच जी मॅपचा वापर केला. त्यावर ह्या केंद्रांच्या जागा चिन्हांकित केल्या. ज्या केंद्रांना भेटी दिल्या त्या केंद्रांसाठी वेगळ्या रंगाचे चिन्ह वापरले.
हे सारे करण्यासाठी प्रथम संगणकावर हे कसे केले जाते ते शिकून घेतले, कारण जी मॅप हे आमच्यासाठी नविन होते आणि त्याबद्दल शिकून घेणे प्रॉजेक्टच्या दृष्टीने गरजेचे होते. तसेच ब्लॉग तयार करणे, त्यात माहिती टाकणे हे सारे नव्याने शिकून घेतले.
तयार केलेल्या प्रश्नावलीच्या आधारे आम्ही साधकांच्या मुलाखती घेण्यास सुरूवात केली. जो जसा उपलब्ध होईल त्याप्रमाणे त्या साधकाला भेटून मुलाखती घेत होतो. हळुहळू माहिती म्हणजेच डेटा जमा होत होता. काही छायाचित्र घेतले म्हणजेच फोटोग्राफी केली. मुलाखतीचे दृकश्राव्य माध्यमातून चित्रण म्हणजेच व्हीडीओ शुटींग करण्याचा प्रयत्न केला.
जमलेल्या माहितीचे विश्लेषण म्हणजेच अनालिसस करणे ही गरजेचे होते कारण त्यातूनच बरीचशी उकल होऊन आम्ही ठामपणे काही सिध्द करू शकणार होतो. म्हणूनच पुढे जमवलेल्या माहितीची योग्य पध्दतीने मांडणी करून त्यातील सामाईक भाग वेगळा केला. प्रत्येक प्रश्नासाठी टक्केवारी काढली. या टक्केवारीच्या आधारे आम्ही आमची ठाम मते आणि निष्कर्ष मांडू शकलो
By
Dhiraj Patil
संतोष आणि मी (धिरज) ज्यावेळेस अभ्यास प्रकल्प सुरू केला त्यावेळेस आमचा विषय “मुंबईतील प्रार्थनास्थळे आणि तेथे बोलले जाणारे नवस”, याच अनुषंगाने “तरुण आणि तरुणी नवस बोलतात का?” असा होता. ह्यावर चर्चा करता करता मग ध्यान केंद्र मग पुढे “नविन अध्यात्मिक केंद्रांकडे तरुण का आकर्षित होतात” हा असा झाला. त्यासाठी प्रथम आम्हाला मागिल काही वर्षात नव्याने सुरू झालेल्य़ा अध्यात्मिक केंद्रांबद्दल माहिती मिळवावी लागली.
सुरूवातीला आम्हाला अनिरुध्द बापू, अम्मा, श्री श्री रवीशंकर, सत्यसाई बाबा या व्यक्तींबद्दल वरचेवर माहिती होती असे म्हणण्यापेक्षा फक्त नावं माहिती होती. त्यांच्या मठात किंवा केंद्रात नक्की काय चालते हे बिलकूल माहित नव्हते. सदर अभ्यास प्रकल्पाच्या अनुशंगाने ह्या सा-यांबद्दल माहिती मिळवण्याची संधी मिळाली.
प्रथम इंटरनेटवर काही माहिती मिळते का पाहिले, त्यातूनच आम्हाला काही अध्यात्मिक केंद्रांचे पत्ते मिळाले. हा धागा पकडत आम्ही पुढे या स्थळांना भेटी देण्यास सुरूवात केली. सुरूवातीला भेटी देताना आम्हाला असे ही निदर्शनास आले की पत्ता तर आहे पण ते केंद्र उपलब्ध नाही, अथवा ते केंद्र त्या स्थळावरून दुसरीकडे हलवण्यात आले आहे, अथवा त्या केंद्रात अध्यात्म संबंधित कुठल्याही प्रकारचे कार्य न चालता फक्त अत्याधुनिक व्यायामशाळा आहे. थोडक्यात काय तर डोंगर पोखरुन उंदिर शेधण्याचे काम चालू होते.
जी केंद्र आम्हाला खरंच अध्यात्मिक दृष्टीने काम करणारी वाटली तेथे भेटी देण्याचे प्रमाण वाढवले. स्वतःबद्दल तसेच आमच्या कामाबद्दल सविस्तर माहिती सांगितली. आम्ही काय माहिती गोळा करण्याचा प्रयत्न करतो आहोत, त्याचा उपयोग काय आणि कसा करणार आहोत त्याबद्दल सविस्तर माहिती दिली. पण आम्हाला योग्य प्रतिसाद मिळत नव्हता. केंद्र प्रतिनीधींकडून माहिती देण्यास टाळाटाळ केली जात होती.
केंद्र संचालक, केंद्रातील स्वयंसेवक किंवा कर्मचारी यांच्या कडून सरळ माहिती मिळेल याची शक्यता कमी झाल्याने आम्ही मग केंद्रात जाणा-या किंवा साधना करणा-या साधकांची केंद्राबाहेर मुलाखत घेण्याचे ठरवले. त्यासाठी आम्ही प्रश्नावली तयार केली.
ज्या केंद्राची माहिती आम्हाला मिळाली त्या केंद्राची जागा दाखवण्यासाठी इंटरनेट वरील गुगल मॅप म्हणजेच जी मॅपचा वापर केला. त्यावर ह्या केंद्रांच्या जागा चिन्हांकित केल्या. ज्या केंद्रांना भेटी दिल्या त्या केंद्रांसाठी वेगळ्या रंगाचे चिन्ह वापरले.
हे सारे करण्यासाठी प्रथम संगणकावर हे कसे केले जाते ते शिकून घेतले, कारण जी मॅप हे आमच्यासाठी नविन होते आणि त्याबद्दल शिकून घेणे प्रॉजेक्टच्या दृष्टीने गरजेचे होते. तसेच ब्लॉग तयार करणे, त्यात माहिती टाकणे हे सारे नव्याने शिकून घेतले.
तयार केलेल्या प्रश्नावलीच्या आधारे आम्ही साधकांच्या मुलाखती घेण्यास सुरूवात केली. जो जसा उपलब्ध होईल त्याप्रमाणे त्या साधकाला भेटून मुलाखती घेत होतो. हळुहळू माहिती म्हणजेच डेटा जमा होत होता. काही छायाचित्र घेतले म्हणजेच फोटोग्राफी केली. मुलाखतीचे दृकश्राव्य माध्यमातून चित्रण म्हणजेच व्हीडीओ शुटींग करण्याचा प्रयत्न केला.
जमलेल्या माहितीचे विश्लेषण म्हणजेच अनालिसस करणे ही गरजेचे होते कारण त्यातूनच बरीचशी उकल होऊन आम्ही ठामपणे काही सिध्द करू शकणार होतो. म्हणूनच पुढे जमवलेल्या माहितीची योग्य पध्दतीने मांडणी करून त्यातील सामाईक भाग वेगळा केला. प्रत्येक प्रश्नासाठी टक्केवारी काढली. या टक्केवारीच्या आधारे आम्ही आमची ठाम मते आणि निष्कर्ष मांडू शकलो
By
Dhiraj Patil
माहिती गोळा करण्याची प्रक्रिया एक आव्हान
अँडव्हांस रिसर्च म्हणून सुरू झालेल्या आमच्या संशोधन प्रकल्पाला तब्बल एक वर्ष पुर्ण झाले. संपुर्ण वर्षभरात आम्ही मुंबईतल्या नविन अध्यात्मिक स्थळांचा अभ्यास केला आणि त्याचे दस्तऐवजीकरण म्हणजेच डॉक्युमेंटेशन केले. मुंबईत गेल्या १५ ते २० वर्षात आर्ट आँफ लिव्हींग, ब्रम्हकुमारी, अनिरूध्द बापू, सत्यसाई बाबा, अम्मा अश्या कित्येक धर्मगुरूंच्या आश्रम आणि संत्सग केंद्रांची सुरूवात झाली आहे, आणि त्याला मुंबईकरांचा भरघोस प्रतिसादही मिळत आहे. इथे येणारे मुंबईकर वेगवेगळ्या स्तरातील तसेच वयोगटातील आहेत. अगदी १३ ते ९६ वर्षांपर्यंतच्या अनुयायांची नोंद इथल्या सत्संग केंद्रात पहायला मिळते. झपाट्याने वाढत असलेल्या या नविन धार्मिक किंवा अध्यात्मिक केंद्रांचे दस्तऐवजीकरण म्हणजेच डॉक्युमेंटेशन करणे तसे फार कठीण होते कारण सध्या प्रसार माध्यमांच्या स्टिंग ऑपरेशनमुळे अश्या ठिकाणी माहिती गोळा करणे किंवा तिथल्या अनुयायांसोबत बोलणे याला परवानगी मिळत नव्हती. त्याचमुळे आम्हाला माहिती मिळवणे कठीण गेले. पण काहींनी आम्हाला चांगला प्रतीसाद दिला, त्यामुळेच आज आमचा संशोधन प्रकल्प पुर्ण होऊ शकला.
आम्ही तयार केलेल्या प्रश्नावलीत एकूण १० प्रश्न होते. फक्त व्हिजीट करून किंवा व्हिडीओ शुटींग करून भागणार नव्हते, शिवाय आम्हाला या सेंटरमध्ये शुटींग किंवा फोटोग्राफी करण्यासाठी परवानगी मिळाली नसल्याने शेवटी आम्ही वन टू वन इंटरअँक्शनच्या मेथडने तब्बल १०० मुलाखती घेतल्या. मुंबईतल्या १५ केंद्रांवर या मुलाखती झाल्या. त्यातून मिळालेली माहिती विस्तृतपणे मांडण्याचा प्रयत्न आम्ही केला आहे.
मुलाखतीमधुन काय मिळाले?
विषयाबद्दल माहिती मिळावी आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे लोकांचे म्हणणे आमच्यापर्यंत पोहचावे या उद्देशातून प्रश्नावली तयार करण्यात आली होती. एकूण १० प्रश्नांची ऊत्तरे यामधुन उपलब्ध झाली आहेत. ही प्रश्नावली ऑप्शनल होती. योग्य पर्याया समोर बरोबर खुण करुन आपलं मत मांडता येणार होते. मिळालेल्या ऊत्तरांची सरासरी काढून १०० पैकी टक्केवारी ठरवण्यात आली आहे. त्याचनुसार मुलाखतदारांची मते टक्केवारीत मांडली गेली आहेत.
उदा.
तुम्हाला या संस्थेबद्दल माहिती कशी मिळाली? या प्रश्नाला पर्याय होते
१) बातम्यांव्दारे ४) मित्र आणि नातेवाईक
२) इंटरनेट ५) इतर
३) जाहिरात
१०० प्रश्नावलीतील ऊत्तरांच्या सरासरीनुसार मिळालेल्या ऊत्तरांची टक्केवारी होती.
न्युज – २२% इंटरनेट – २३% जाहिरात -३७%
मित्र आणि नातेवाईक -१०% इतर – ८%
प्रश्नावलीमधून मिळालेली माहिती सविस्तरपणे सांगायची झाल्यास प्रत्येक प्रश्नाबद्दल लिहायला हवे.
१) आपण या नविन धार्मिक किंवा अध्यात्मिक केंद्रात का आलात?
या प्रश्नाला ऊत्तरे मिळाली
मेडीटेशनसाठी – ३०%
मुंबईतली ही नविन धार्मिक किंवा अध्यात्मिक स्थळे मुंबईकरांची मेडीटेशन सेंटर बनली आहेत असे म्हणायला हरकत नाही. सध्या मुंबईकरांच्या धावपळीच्या आणि ताणयुक्त जीवनशैलीमुळे या मंडळींना ध्यान धारणेची किंवा मेडीटेशनची नितांत गरज आहे. आणि ती गरज अशी केंद्र पूर्ण करत आहेत.
२) वयोगट
या सेंटरमध्ये येणा-यांची वयोमर्यादा तशी निर्धारीत करण्यात आली नाही तरीही आम्हाला मिळालेल्या माहितीनुसार इथे १५ ते २९ वयोगटातले साधक जास्त प्रमाणात येतात. यांचे प्रमाण ४१% आहे तर त्याच्या खालोखाल ५० वर्ष आणि त्यापुढील वयेगटातल्या साधकांची टक्केवारी ३१% आहे.
३) लोकप्रिय अध्यात्मिक केंद्र
मुंबईत तसे सगळीच केंद्र लोकप्रिय आहेत. प्रचंड मोठ्या प्रमाणावर भरवले जाणारे सत्संग, बॅनर, न्युजपेपर, दुरदर्शन वाहीन्या इत्यादी माध्यमांतून होणारी जाहीरातबाजी यामुळे ही केंद्र सगळ्यांनाच परिचीत आहेत. पण तरीही आम्हाला मिळालेल्या प्रतिसादातून एकूण दोन केंद्र जास्त प्रमाणात लोकप्रिय आहेत. ती पुढील प्रमाणे आर्ट आँफ लिव्हींग आणि अम्मा. या केंद्रांना अनुक्रमे २८% आणि २७% मतांचा कल मिळाला.
४) केंद्रातील आकर्षण
मुंबईत जितकी आश्रमं आहेत तितकी सगळीच सुंदर आणि आकर्षक आहेत. विशेषतः अम्मा, आसारामजी बापू, आर्ट ऑफ लिव्हींग, चिन्मय मिशन अशी काही निवडक केंद्र तर नव्या अध्यात्मिक केंद्रांमध्ये आयडीयल म्हणावे लागेल. हि सगळी केंद्र शांतता, नयनरम्य वातावरण आणि मनाला एक नवी चेतना देणारी ठिकाणे म्हणावी लागतील. आम्ही तयार केलेल्या प्रश्नावलीत ही हा प्रश्न होता. आम्हाला मिळालेल्या ऊत्तरांमध्ये सर्वात जास्त लोकांचे म्हणणे आहे की “इथे शांतता मिळते. आणि तेच इथे येण्याचे खास आकर्षण आहे. शिवाय इथला परिसर आणि केंद्राची मांडणी इतकी सुबक आहे की दर अठवड्याला न चुकता येथे यावेसे वाटते. तसेच इथल्या सत्संगामधुन मिळणा-या पॉझिटीव्ह विचारांमुळे जीवन जगणे अधिक सुखकर होते.”
५) भविष्य़ात विक एण्डसाठी कुठे जाणे पसंत कराल?
प्रश्नावलीतला हा सर्वात शेवटचा आणि मजेदार प्रश्न होता. या प्रश्नासाठी दिलेल्या पर्यायांपैकी अध्यात्मिक केंद्र या पर्यायापुढे बरोबरची खूण करुन आपली पसंती नोंदविणा-यांची टक्केवारी ४३% आहे. तर पिकनीक स्पॉटवर २२% लोकांनी पसंती दर्शवली आहे. कदाचित दिवसागणिक कामाचा ताण, वातावरण, माणसाची वृत्ती इत्यादीमध्ये बदल होतील आणि लोक खरंच अध्यात्मिक केंद्रांमध्ये गर्दी करतील.
जी मॅप बद्दल थोडेसे
आमच्या अभ्यास प्रकल्पासाठी गुगल मॅप बनवणे ही संकल्पना मुळात मतियाझने आमच्या पुढे मांडली. ही संकल्पना आमच्यासाठी अगदी नविन होती. हायटेक टेक्नॉलॉजीत एक्स्पर्ट अलेल्या मतियाझमुळे या वर्षिचा अभ्यास प्रकल्प ऑन लाईन बेस आहे. या टेक्नॉलॉजीचा उपयोग जास्तित जास्त टार्गेट ग्रुप पर्यंत पोहचण्यासाठी करतात, आणि म्हणूनच या संकल्पेचे स्वागत केले आणि कामाला लागलो.
जी मॅपवर मुंबईतील नविन अध्यात्मिक केंद्र लोकेट करणे आणि त्या प्रत्येक लोकेशन बद्दल सविस्तर माहिती देणे अश्या स्वरुपाचे काम जी मॅपव्दारे करण्यात आले. त्याचमुळे फक्त एका क्लीकवर आमचा रिसर्च आऊटपुट लोकांपर्यंत पोहचवता आला. सविस्तर मॅप खाली दिलेल्या लिंकवर उपलब्ध आहे.
http://maps.google.co.in/maps/ms?ie=UTF8&hl=en&msa=0&msid=117571050918607567860.00047bc3526d4c1f472af&z=11
आम्ही तयार केलेल्या प्रश्नावलीत एकूण १० प्रश्न होते. फक्त व्हिजीट करून किंवा व्हिडीओ शुटींग करून भागणार नव्हते, शिवाय आम्हाला या सेंटरमध्ये शुटींग किंवा फोटोग्राफी करण्यासाठी परवानगी मिळाली नसल्याने शेवटी आम्ही वन टू वन इंटरअँक्शनच्या मेथडने तब्बल १०० मुलाखती घेतल्या. मुंबईतल्या १५ केंद्रांवर या मुलाखती झाल्या. त्यातून मिळालेली माहिती विस्तृतपणे मांडण्याचा प्रयत्न आम्ही केला आहे.
मुलाखतीमधुन काय मिळाले?
विषयाबद्दल माहिती मिळावी आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे लोकांचे म्हणणे आमच्यापर्यंत पोहचावे या उद्देशातून प्रश्नावली तयार करण्यात आली होती. एकूण १० प्रश्नांची ऊत्तरे यामधुन उपलब्ध झाली आहेत. ही प्रश्नावली ऑप्शनल होती. योग्य पर्याया समोर बरोबर खुण करुन आपलं मत मांडता येणार होते. मिळालेल्या ऊत्तरांची सरासरी काढून १०० पैकी टक्केवारी ठरवण्यात आली आहे. त्याचनुसार मुलाखतदारांची मते टक्केवारीत मांडली गेली आहेत.
उदा.
तुम्हाला या संस्थेबद्दल माहिती कशी मिळाली? या प्रश्नाला पर्याय होते
१) बातम्यांव्दारे ४) मित्र आणि नातेवाईक
२) इंटरनेट ५) इतर
३) जाहिरात
१०० प्रश्नावलीतील ऊत्तरांच्या सरासरीनुसार मिळालेल्या ऊत्तरांची टक्केवारी होती.
न्युज – २२% इंटरनेट – २३% जाहिरात -३७%
मित्र आणि नातेवाईक -१०% इतर – ८%
प्रश्नावलीमधून मिळालेली माहिती सविस्तरपणे सांगायची झाल्यास प्रत्येक प्रश्नाबद्दल लिहायला हवे.
१) आपण या नविन धार्मिक किंवा अध्यात्मिक केंद्रात का आलात?
या प्रश्नाला ऊत्तरे मिळाली
मेडीटेशनसाठी – ३०%
मुंबईतली ही नविन धार्मिक किंवा अध्यात्मिक स्थळे मुंबईकरांची मेडीटेशन सेंटर बनली आहेत असे म्हणायला हरकत नाही. सध्या मुंबईकरांच्या धावपळीच्या आणि ताणयुक्त जीवनशैलीमुळे या मंडळींना ध्यान धारणेची किंवा मेडीटेशनची नितांत गरज आहे. आणि ती गरज अशी केंद्र पूर्ण करत आहेत.
२) वयोगट
या सेंटरमध्ये येणा-यांची वयोमर्यादा तशी निर्धारीत करण्यात आली नाही तरीही आम्हाला मिळालेल्या माहितीनुसार इथे १५ ते २९ वयोगटातले साधक जास्त प्रमाणात येतात. यांचे प्रमाण ४१% आहे तर त्याच्या खालोखाल ५० वर्ष आणि त्यापुढील वयेगटातल्या साधकांची टक्केवारी ३१% आहे.
३) लोकप्रिय अध्यात्मिक केंद्र
मुंबईत तसे सगळीच केंद्र लोकप्रिय आहेत. प्रचंड मोठ्या प्रमाणावर भरवले जाणारे सत्संग, बॅनर, न्युजपेपर, दुरदर्शन वाहीन्या इत्यादी माध्यमांतून होणारी जाहीरातबाजी यामुळे ही केंद्र सगळ्यांनाच परिचीत आहेत. पण तरीही आम्हाला मिळालेल्या प्रतिसादातून एकूण दोन केंद्र जास्त प्रमाणात लोकप्रिय आहेत. ती पुढील प्रमाणे आर्ट आँफ लिव्हींग आणि अम्मा. या केंद्रांना अनुक्रमे २८% आणि २७% मतांचा कल मिळाला.
४) केंद्रातील आकर्षण
मुंबईत जितकी आश्रमं आहेत तितकी सगळीच सुंदर आणि आकर्षक आहेत. विशेषतः अम्मा, आसारामजी बापू, आर्ट ऑफ लिव्हींग, चिन्मय मिशन अशी काही निवडक केंद्र तर नव्या अध्यात्मिक केंद्रांमध्ये आयडीयल म्हणावे लागेल. हि सगळी केंद्र शांतता, नयनरम्य वातावरण आणि मनाला एक नवी चेतना देणारी ठिकाणे म्हणावी लागतील. आम्ही तयार केलेल्या प्रश्नावलीत ही हा प्रश्न होता. आम्हाला मिळालेल्या ऊत्तरांमध्ये सर्वात जास्त लोकांचे म्हणणे आहे की “इथे शांतता मिळते. आणि तेच इथे येण्याचे खास आकर्षण आहे. शिवाय इथला परिसर आणि केंद्राची मांडणी इतकी सुबक आहे की दर अठवड्याला न चुकता येथे यावेसे वाटते. तसेच इथल्या सत्संगामधुन मिळणा-या पॉझिटीव्ह विचारांमुळे जीवन जगणे अधिक सुखकर होते.”
५) भविष्य़ात विक एण्डसाठी कुठे जाणे पसंत कराल?
प्रश्नावलीतला हा सर्वात शेवटचा आणि मजेदार प्रश्न होता. या प्रश्नासाठी दिलेल्या पर्यायांपैकी अध्यात्मिक केंद्र या पर्यायापुढे बरोबरची खूण करुन आपली पसंती नोंदविणा-यांची टक्केवारी ४३% आहे. तर पिकनीक स्पॉटवर २२% लोकांनी पसंती दर्शवली आहे. कदाचित दिवसागणिक कामाचा ताण, वातावरण, माणसाची वृत्ती इत्यादीमध्ये बदल होतील आणि लोक खरंच अध्यात्मिक केंद्रांमध्ये गर्दी करतील.
जी मॅप बद्दल थोडेसे
आमच्या अभ्यास प्रकल्पासाठी गुगल मॅप बनवणे ही संकल्पना मुळात मतियाझने आमच्या पुढे मांडली. ही संकल्पना आमच्यासाठी अगदी नविन होती. हायटेक टेक्नॉलॉजीत एक्स्पर्ट अलेल्या मतियाझमुळे या वर्षिचा अभ्यास प्रकल्प ऑन लाईन बेस आहे. या टेक्नॉलॉजीचा उपयोग जास्तित जास्त टार्गेट ग्रुप पर्यंत पोहचण्यासाठी करतात, आणि म्हणूनच या संकल्पेचे स्वागत केले आणि कामाला लागलो.
जी मॅपवर मुंबईतील नविन अध्यात्मिक केंद्र लोकेट करणे आणि त्या प्रत्येक लोकेशन बद्दल सविस्तर माहिती देणे अश्या स्वरुपाचे काम जी मॅपव्दारे करण्यात आले. त्याचमुळे फक्त एका क्लीकवर आमचा रिसर्च आऊटपुट लोकांपर्यंत पोहचवता आला. सविस्तर मॅप खाली दिलेल्या लिंकवर उपलब्ध आहे.
http://maps.google.co.in/maps/ms?ie=UTF8&hl=en&msa=0&msid=117571050918607567860.00047bc3526d4c1f472af&z=11
Reference
Books
1. You Can – Swami Abhedananda
2. Yugant – Irawati Karve
3. Art of living –Shri Shri Ravi Shankar
4. Ultimate Success-Swami Ramakrishnananda Puri
5. Man Se Azad-Anandmurti Guruma
Web Site
1. http://www.chinmayamission.com
2. http://www.bkwsu.org/
3. http://www.amritapuri.org/
4. www.artofliving.org
5. www.gurumaa.com
6. www.jito.org
Centers
1.Central Chinmaya Mission Trust
2. Brahmakumari's Rajyog Centre
3. Mata Amritanandamayi, or Amma (Mother) Math
4.Art of Living
5. Satya Sai Baba
6.Anirudha Bapu
7.Anandamurti Guruma
8.Asaramji Bapu
9. Jain International Trade Organization.
10. Rishikul Vidyalaya
11. Yogi Dharamvir Shastri
12. Bramhavidya Sadha Sangh
13. Vidya Sanskar Academy
1. You Can – Swami Abhedananda
2. Yugant – Irawati Karve
3. Art of living –Shri Shri Ravi Shankar
4. Ultimate Success-Swami Ramakrishnananda Puri
5. Man Se Azad-Anandmurti Guruma
Web Site
1. http://www.chinmayamission.com
2. http://www.bkwsu.org/
3. http://www.amritapuri.org/
4. www.artofliving.org
5. www.gurumaa.com
6. www.jito.org
Centers
1.Central Chinmaya Mission Trust
2. Brahmakumari's Rajyog Centre
3. Mata Amritanandamayi, or Amma (Mother) Math
4.Art of Living
5. Satya Sai Baba
6.Anirudha Bapu
7.Anandamurti Guruma
8.Asaramji Bapu
9. Jain International Trade Organization.
10. Rishikul Vidyalaya
11. Yogi Dharamvir Shastri
12. Bramhavidya Sadha Sangh
13. Vidya Sanskar Academy
Subscribe to:
Posts (Atom)
